Obrist is meer dan een tentoonstellingsmaker. Zijn naam op een affiche is bijna een kwaliteitslabel. Zoals DJ’s van anonieme plaatjesdraaiers tot wereldsterren uitgroeiden, is hij van “organisator” getransformeerd tot merkpersoonlijkheid. En dat merk bestaat uit visie, charisma en… een enorme hoeveelheid koffie.
De revolutionair uit Nigeria
Twintig jaar geleden, in Kassel, stond de kunstwereld op zijn kop. Okwui Enwezor had net Documenta 11 geopend. Waar eerdere edities vooral Duitse en Westerse kunst toonden, had Enwezor tentoonstellingsplatforms opgezet in Lagos, New Delhi en St. Lucia. Voor het eerst zagen bezoekers in Kassel kunstwerken en verhalen uit continenten die voorheen nauwelijks zichtbaar waren.
“Dit is geen tentoonstelling, dit is een wereldkaart,” schreef een criticus destijds. Enwezor liet zien dat een curator niet alleen kunst kan presenteren, maar de agenda van een hele generatie kan bepalen. Zijn lef maakte hem niet alleen invloedrijk, maar ook legendarisch.
De dromer in Venetië
Fast forward naar 2022, de Biënnale van Venetië. Cecilia Alemani, de eerste Italiaanse vrouw die de hoofdshow mocht cureren, presenteerde The Milk of Dreams. Geïnspireerd door de surrealistische kunstenaar Leonora Carrington, bracht Alemani een tentoonstelling die draaide om transformatie: lichamen die veranderen, grenzen tussen mens, dier en machine die vervagen. Haar benadering was zowel poëtisch als visionair. Ze liet zien dat een curator niet alleen de kunst toont, maar ook een nieuwe manier van denken kan introduceren – een lens waardoor we de toekomst durven verbeelden. In Venetië werd Alemani een ster, niet door spektakel, maar door de radicale kracht van verbeelding.
Glamour meets inhoud
Snel vooruit naar New York. Antwaun Sargent, jong, scherp en charismatisch, verschijnt op de rode loper van een Gucci-event. Fotocamera’s klikken, modebladen citeren hem, en ondertussen cureert hij bij Gagosian exposities van jonge kunstenaars van kleur. Vanity Fair omschreef zijn carrière als een “hyperspeed ascent” – een raketlancering in een wereld die vaak juist traag en traditioneel is.
Sargent bewijst dat de curator anno nu net zo goed een influencer kan zijn. Hij beweegt zich net zo makkelijk tussen museumzalen als modefeesten. En precies die mix van inhoud en glamour geeft hem de status van rockster.
De bruggenbouwer in Harlem
En dan is er Thelma Golden. In 1994 maakte ze furore met Black Male, een tentoonstelling die stereotypes doorbrak en een intens publiek debat losmaakte. Collega’s zeggen dat een gesprek met haar voelt als een masterclass én een vriendschap tegelijk. Golden weet inhoud, emotie en charme te verweven – een zeldzame combinatie. Geen wonder dat haar Studio Museum in Harlem inmiddels geldt als een laboratorium voor nieuwe stemmen en ideeën.
De all-women revolutie in Kassel
Voor het eerst in de geschiedenis wordt Documenta geleid door een all-women curatorial team. Naomi Beckwith, benoemd tot Artistic Director van Documenta 16 (2027), stelde een team samen met Carla Acevedo-Yates, Romi Crawford, Mayra A. Rodríguez Castro en Xiaoyu Weng. Samen geven zij vorm aan tentoonstelling, publicaties en programma – een radicale breuk met het beeld van de solistische “supercurator”. Hun kracht zit juist in collectief leiderschap en het samenbrengen van verschillende perspectieven.
Een stem dichtbij huis
Ook in Nederland klinkt een curatoriële stem die deze status verdient: Ine Gevers. Curator, schrijver en activist, bekend om thematische tentoonstellingen als Hacking Habitat, Robot Love en Fake Me Hard. Gevers koppelt kunst aan grote maatschappelijke thema’s: technologie, identiteit, macht en ethiek. Daarmee creëert ze tentoonstellingen die niet alleen esthetisch prikkelen, maar ook urgent aanvoelen – en die het publiek uitdagen om positie in te nemen.
Wat marketeers, bedrijven en organisaties hiervan kunnen leren
Deze voorbeelden laten zien dat curatoren niet zomaar functionarissen zijn, maar culturele leiders:
- Obrist toont de kracht van community en energie.
- Enwezor laat zien hoe visie en lef een hele wereld kunnen veranderen.
- Alemani bewijst hoe verbeelding en toekomstdenken een tentoonstelling tot een collectieve droom kunnen maken.
- Sargent bewijst dat inhoud en glamour perfect samen kunnen gaan.
- Golden illustreert hoe charisma en authenticiteit geloofwaardigheid geven.
- Beckwith en haar team demonstreren hoe inclusief, collectief leiderschap kan inspireren.
- Gevers laat zien hoe maatschappelijk engagement en actualiteit urgentie en betekenis geven.
Voor marketeers, bedrijven en organisaties is dit een spiegel. Net als curatoren moeten zij gidsen worden, geen roepers. Ze moeten verhalen vertellen die mensen meenemen, stemmen bieden die vertrouwen geven, en een community bouwen die verder reikt dan het product of de dienst alleen.
En misschien is dat wel de ultieme les: echte “rocksterren” zijn niet degenen die het hardst roepen, maar degenen die het diepst weten te raken – en die ruimte geven aan anderen om mee te schijnen.
